महाराष्ट्र :- 2019 मध्ये झालेल्या विधानसभा निवडणुकांत महाराष्ट्रातील राजकीय समीकरणं ठरलेली होती. भाजप-शिवसेना महायुतीने बहुमत मिळवलं, मात्र सत्ता वाटपावरून शिवसेना आणि भाजपमध्ये निर्माण झालेला तिढा महत्त्वाचा ठरला. त्यामुळे शिवसेनेने महाविकास आघाडीची स्थापना करत राष्ट्रवादी काँग्रेस आणि काँग्रेससोबत युती केली आणि महाराष्ट्रात सत्तास्थापन केली.
मात्र, 2024 च्या विधानसभा निवडणुकांच्या तोंडावर राजकीय परिस्थिती पूर्णपणे बदललेली आहे. महायुती आणि महाविकास आघाडीतील प्रमुख पक्षांमध्ये फूट पडल्याने आणि राज्यात दोन नवीन गट तयार झाल्याने आता राजकीय समीकरणे वेगळी झाली आहेत.
2019 मध्ये भाजप आणि शिवसेना यांनी महायुतीच्या बॅनरखाली निवडणुका लढवल्या होत्या. या निवडणुकीत भाजपला 105 जागा मिळाल्या, तर शिवसेनेने 56 जागा जिंकल्या. दुसरीकडे राष्ट्रवादी काँग्रेसने 54 जागा मिळवून आपले स्थान मजबूत केले, तर काँग्रेसला 44 जागांवर समाधान मानावे लागले.
यावेळी शिवसेना-भाजप महायुतीला स्पष्ट बहुमत मिळाले असले, तरी सत्ता वाटपावरून निर्माण झालेला वाद शिवसेनेच्या नवा वाटचाल करायला भाग पाडला. या वादामुळे शिवसेनेने राष्ट्रवादी काँग्रेस आणि काँग्रेससोबत हातमिळवणी करून महाविकास आघाडी स्थापन केली आणि महाराष्ट्राच्या सत्तेवर विराजमान झाली. उद्धव ठाकरे मुख्यमंत्री बनले.
2024 च्या विधानसभा निवडणुका वेगळ्या राजकीय चित्रासोबत येत आहेत. 2022 मध्ये घडलेल्या राजकीय घटनांनी शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये मोठी फूट पडली. याचा परिणाम 2024 च्या विधानसभा निवडणुकीत स्पष्ट दिसून येईल.
शिवसेनेतील फूट ही राज्याच्या राजकारणातील सर्वात मोठी घटना ठरली. एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखाली शिवसेनेच्या मोठ्या गटाने बंड केले आणि भाजपच्या पाठिंब्याने नवी सरकार स्थापन केली. उद्धव ठाकरे यांची शिवसेना आता ठाकरे गट म्हणून ओळखली जाते, तर एकनाथ शिंदे गटाने “शिवसेना” नाव आणि चिन्ह मिळवले आहे. त्यामुळे या दोन गटांत आगामी निवडणुकीत मोठी झुंज पाहायला मिळेल.
2023 मध्ये राष्ट्रवादी काँग्रेसमधील अजित पवार यांनी बंड करत भाजपच्या मदतीने उपमुख्यमंत्रीपद स्वीकारले. त्यामुळे राष्ट्रवादी काँग्रेसचे दोन गट झाले – शरद पवार गट आणि अजित पवार गट. या दोन्ही गटांमध्ये कोणती बाजू प्रभावी ठरेल यावर राज्याच्या राजकारणाचा पुढील प्रवास अवलंबून असेल.
2019 मध्ये शिवसेनेसोबत युती करून भाजपने विजय मिळवला होता. मात्र, 2024 च्या निवडणुकीत भाजपला शिवसेनेच्या फूटीनंतर आपली रणनीती पुन्हा आखावी लागणार आहे. शिंदे गटासोबत भाजपची युती असूनही महाविकास आघाडीचा जोर आणि स्थानिक मतदारांचे मनोविज्ञान या निवडणुकीत महत्त्वाचे ठरेल.
उद्धव ठाकरे गट, शरद पवार गट आणि काँग्रेस यांच्यातील आघाडीचं सरकार 2019 नंतर महाराष्ट्रात प्रभावी ठरलं होतं. 2024 मध्येही हे तीन पक्ष एकत्र राहून विधानसभा निवडणुकीत जोरदार लढाई करण्याच्या तयारीत आहेत. लोकसभा निवडणुकीत मिळालेलं यश आणि मतदारांचा प्रतिसाद यामुळे महाविकास आघाडी आत्मविश्वासात आहे.
शिवसेना आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसमधील फूटीनंतर महाविकास आघाडी आणि महायुती या दोन प्रमुख आघाड्यांमध्ये मोठी राजकीय जंग सुरू होईल. सत्ताधारी भाजप-शिंदे गट आणि विरोधी पक्षांची रणनीती आणि त्यांचे उमेदवार निवडणुकीतील महत्त्वाचा घटक ठरतील.