महाराष्ट्रातील शिवसेना पक्षात झालेल्या फाटाफुटीने राज्याच्या राजकारणात मोठी उलथापालथ घडवून आणली आहे. एकनाथ शिंदे यांनी शिवसेनेत मोठा गट घेऊन बंड पुकारले आणि भारतीय जनता पक्षाच्या समर्थनाने सत्ता हस्तगत केली, ज्यामुळे उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील शिवसेना उद्ध्वस्त झाली. या संघर्षाने शिवसेनेच्या मूळ विचारधारेपासून दूर गेल्याचा आरोप उद्धव ठाकरे समर्थकांकडून करण्यात येत आहे. शिंदे गट आणि उद्धव गटात सुरू असलेल्या सत्तासंघर्षाची नवीन बाजू राज्याच्या राजकारणात महत्त्वाची ठरली आहे.
शिवसेनेत फुट आणि सत्तांतर: शिवसेना हा पक्ष कडव्या हिंदुत्ववादी विचारसरणीसाठी ओळखला जातो. परंतु 2019 मध्ये उद्धव ठाकरे यांनी भाजपसोबत युती तोडून काँग्रेस आणि राष्ट्रवादी काँग्रेससोबत महाविकास आघाडी सरकार स्थापन केले, ज्यामुळे पक्षाच्या कार्यकर्त्यांमध्ये तणाव निर्माण झाला. शिवसेनेच्या अनेक आमदारांनी एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखाली बंड पुकारले, ज्याचा फायदा घेत भाजपने महाराष्ट्रात सत्ता हस्तगत करण्याचे राजकीय गणित साधले. यामुळे उद्धव ठाकरे यांचे मुख्यमंत्रीपद गमावले आणि शिंदे यांनी मुख्यमंत्रीपदाची सूत्रे स्वीकारली.
शिवसेनेचा नाव आणि चिन्ह संघर्ष: या संघर्षाची दुसरी बाजू म्हणजे शिवसेनेच्या नाव आणि पक्षचिन्हावर सुरू असलेला दावा. एकनाथ शिंदे यांनी शिवसेनेचा ‘धनुष्यबाण’ चिन्ह आणि नाव हक्क सांगितला, तर उद्धव ठाकरे यांनी त्यास तीव्र विरोध दर्शवला. निवडणूक आयोग आणि न्यायालयाच्या निर्णयानुसार शिंदे गटाला शिवसेनेचे अधिकृत चिन्ह मिळाले, ज्यामुळे उद्धव ठाकरे यांना मोठा धक्का बसला. मात्र, ठाकरे गटाने हे प्रकरण न्यायालयात पुढे नेण्याचा प्रयत्न केला आहे.
सत्तासंघर्षातील हिंदुत्वाचा मुद्दा: शिंदे गटाने भाजपसोबत सत्ता मिळवून हिंदुत्ववादी विचारसरणीचा वारसा चालू ठेवण्याचा दावा केला आहे. त्यांनी बाळासाहेब ठाकरे यांची हिंदुत्ववादी विचारधारा जपल्याचे सांगत शिवसेनेची ‘खरी’ ओळख प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला आहे. दुसरीकडे, उद्धव ठाकरे यांनी शिवसेनेच्या मुळांशी असलेली निष्ठा आणि सामाजिक न्यायाच्या विचारांवर आधारित धोरणे अवलंबून, स्वतःच्या गटाचे भवितव्य जपण्याचा प्रयत्न सुरू ठेवला आहे. यामुळे हिंदुत्व हा मुद्दा दोन्ही गटांमध्ये संघर्षाचा केंद्रबिंदू ठरला आहे.
राजकीय समीकरणे: शिंदे गटाने भाजपसोबत जुळवून घेतल्यामुळे त्यांना सत्ताधारी गटात मोठे पाठबळ मिळाले आहे. मात्र, आगामी निवडणुकांमध्ये त्यांना शिवसेनेच्या मूळ कार्यकर्त्यांचा पाठिंबा मिळवणे आव्हानात्मक ठरणार आहे. उद्धव ठाकरे यांनी महाविकास आघाडीतील घटक पक्षांशी जुळवून घेत, आपला पक्ष मजबूत करण्याचा प्रयत्न केला आहे. उद्धव ठाकरे यांच्यासोबत कार्यकर्त्यांची निष्ठा अजूनही कायम आहे, ज्यामुळे आगामी विधानसभा आणि लोकसभा निवडणुकांमध्ये त्यांचा गटही महत्त्वाची भूमिका बजावू शकतो.
नवीन समीकरणे आणि भविष्य: सत्तासंघर्षाची ही नवीन बाजू फक्त शिवसेनेपुरती मर्यादित नाही, तर महाराष्ट्राच्या राजकारणात मोठे बदल घडविणारी ठरली आहे. शिंदे गटाला स्थिरता मिळवण्यासाठी भाजपसोबत अधिक घनिष्ठ संबंध ठेवावे लागतील, तर उद्धव ठाकरे यांना आपला गट मजबूत करण्यासाठी नवे समीकरणे तयार करावी लागतील.
यात मराठा आरक्षणाचा मुद्दा, शेतकरी आंदोलन, बेरोजगारी यांसारख्या प्रादेशिक प्रश्नांवर कोणते पक्ष कसे निर्णय घेतील, हेही या संघर्षाच्या परिणमात महत्त्वाचे ठरणार आहे.
उद्धव ठाकरे आणि एकनाथ शिंदे यांच्यातील हा सत्तासंघर्ष शिवसेनेच्या भविष्यासाठी निर्णायक ठरणार आहे. दोन्ही गट एकमेकांवर टीका करत, आपल्या विचारधारेचा वारसा पुढे नेण्याचा प्रयत्न करत आहेत. या सत्तासंघर्षाने महाराष्ट्राच्या राजकारणात नवे रंग आणले असून, आगामी निवडणुकांमध्ये हा संघर्ष महत्त्वाची भूमिका बजावेल.
